Leiden is de nieuwe binnenstad

In 2021 is Leiden uitgeroepen tot Finalist van de verkiezing Beste Binnenstad van Nederland. De komende drie jaar mag Leiden deze titel met trots uitdragen. Nu de stad de titel European City of Science 2022 voert, maken het centrummanagement en gemeente Leiden van de gelegenheid gebruik om de binnenstad naast eigen inwoners en bezoekers uit de regio ook te promoten onder veel internationale bezoekers. Leiden is gastheer van het DNWS jaarcongres ‘Welkom in de nieuwe binnenstad’ op 14 april. Rupert Parker Brady, voorzitter Aanjaagteam Binnenstad Leiden, legt uit wat Leiden zo uniek maakt. 

Verblijfskwaliteit

Als Amsterdammer heb ik de afgelopen jaren vele uren doorgebracht in de Leidse binnenstad. In gesprek met ondernemers, de sfeer opsnuivend en kijkend met de blik van een buitenstaander. Mijn conclusie is dat het echt een bijzonder verblijfsgebied is, gelegen in het decor van historische gebouwen en waterwegen. Leiden deed altijd te bescheiden over wat het de bezoeker, ondernemer en investeerder te bieden had. Die schroom is er nu wel af mag ik wel zeggen. Leiden presenteert zich met de borst vooruit als een aantrekkelijk alternatief om te wonen, te winkelen en te recreëren. Leiden kiest vol overtuiging voor het tafellaken als meerdaagse bestemming. Sinds de instelling van de Winkelnota in 2018 heb ik het geluk gehad om te werken met een team van betrokken Leidenaren uit de sectoren cultuur, vastgoed, grootwinkelbedrijf en lokale middenstand. Het Aanjaagteam Binnenstad Leiden kent geen formele status, maar fungeert als klankbord en deeltjesversneller. Als regiepartner van de gemeente voelen wij ons samen met het centrummanagement verantwoordelijk voor het uitvoeringsprogramma om de binnenstad aantrekkelijk te houden voor inwoners en bezoekers uit de regio. Niemand in de stad was natuurlijk voorbereid op hoe groot de impact van de coronapandemie zou zijn. De veelbezongen economische vitaliteit van de binnenstad schudde twee jaar lang op haar grondvesten. De coronacrisis ten spijt en tegen de landelijke trend in, is de leegstand van winkelpanden in de binnenstad in 2020 en 2021 gedaald.  

Inventiviteit 

Dat het ongemak binnen de perken is gebleven is geen toeval. Alle eer gaat naar het centrummanagement onder leiding van Gijs Holla en het gemeentebestuur. Ze hebben de Leidse binnenstad met geloof, geduld en aandacht overeind gehouden, en de ondernemers het vertrouwen gegeven dat het goed zou komen. Een knappe prestatie in een tijd waar andere steden niet in staat lijken om hun centrum te revitaliseren. Daar komt niet alleen een hoop geluk bij kijken, maar ook heel veel inventiviteit en flexibiliteit van geest en veerkracht. Wij hebben daar als aanjaagteam een kleine bijdrage aan mogen leveren. Leiden moest ook acteren, want de lokale winkels en horeca zijn de ruggengraat van de Leidse economie. Die moet je beschermen om sterker uit de crisis te kunnen komen.
Regeren is vooruitzien. In 2021 lanceerde Leiden het bidboek ‘Trakteer jezelf op Leiden’, verwijzend naar de regionale promotiecampagne voor binnenstad. Daarin werd beschreven wat de binnenstad ondernemers te bieden heeft. Dat middenin de crisis retailers als Coef, My Jewellery, Coolblue en Zara het aandurfden om een vestiging in Leiden te openen, is het bewijs dat Leiden aantrekkelijk is en blijft. Naar aanleiding van het bidboek zijn er concrete aanvragen binnen gekomen van horecaondernemers en retailers die zich ook willen vestigen. Ja, er zijn nog steeds retailers van landelijke ketens die hun neus ophalen voor Leiden. Gelukkig is de grote stad Leiden klein genoeg van schaal in de meest vitale economische regio van Nederland dat het nooit hoeft te vrezen voor de komst van massaketens als Primark. Juist de kleinschaligheid van de meeste winkelpanden maakt het centrum aantrekkelijk. 

Op zoek naar een verklaring voor de strijdlust om de binnenstad van Leiden open te houden, kom ik uit bij de samenwerkingsbereidheid, die niet van gisteren is, en het lef om voortdurend te blijven investeren. Deze gelukkige cocktail van factoren maakte ook grote indruk op de jury van de verkiezing ‘Beste Binnenstad van Nederland’. Leiden trapte het samen met Tilburg tot de finale. “Dat we zover gekomen zijn, is te danken aan de goede samenwerking in onze stad”, vertelde Yvonne van Delft, wethouder Werk & Inkomen, Economie en Cultuur in een recent interview. “We hebben drie projecten ingestuurd waarin samenwerking met stadspartners centraal stond: het Aalmarktproject, waarmee een logischer winkelrondje ontstond en waarmee we aantoonden dat stadsvernieuwing en een monumentale binnenstad goed hand in hand kunnen gaan. De twee prijswinnende ondergrondse parkeergarages waarmee het gemeentebestuur auto’s uit het straatbeeld wil krijgen, en het Singelpark, het langste aaneengesloten park in het land, een prachtig initiatief van inwoners en van harte omarmd door de gemeente.” En niet te vergeten een unieke warenmarkt in het hart van de stad rond de Nieuwe Rijn, die tot de beste warenmarkt van Nederland gerekend kan worden.

Beleven 

Samenwerken in Leiden gebeurt niet alleen in fysieke projecten. “Leiden is een van de weinige steden die als eerste, toen de coronamaatregelen het toelieten, een stadsfeest (Leidens Ontzet) en het weekend erna de Leiden Marathon wist te organiseren”, stelde centrummanager Gijs Holla in hetzelfde interview. Ook in tijden van lockdown bekeek het centrummanagement samen met partners in de stad welke evenementen wel door konden gaan. “Het gaat dan om kleinschalige evenementen die, in combinatie met het verrassende aanbod aan winkels en horeca, ervoor zorgen dat de Leidse binnenstad bruist en sfeervol is. We blijven lokaal winkelen stimuleren.” Er zijn ook goede contacten met particuliere vastgoedeigenaren en makelaars om de scherpte erin te houden. Bewoners, ondernemers en eigenaren houden echt van hun stad. Dat bewees wel het feit dat een bekende Leidse vastgoedondernemer vorig jaar het voormalige V&D pand heeft aangekocht. Hij ging onmiddellijk om de tafel met de groep van honderd Leidenaren die een plan hadden bedacht om op geheel eigen wijze invulling te geven te geven aan het pand. Zij doopten hun plan tot ‘Voor & Door Leiden’. Deze liefde voor de stad is een unieke asset die moet worden gekoesterd.  

Zoveel meer dan winkelen 

Bezoekers zijn belangrijk voor het creëren en behouden van een aantrekkelijke stad. Tegelijkertijd is de stad ook een plek om te wonen. Hoe versterk je zowel de levendigheid als de leefbaarheid in Leiden en behouden we de balans tussen het leven in en het beleven van de stad? Leiden is een stad van internationale kennis en historische cultuur. De bezoekerseconomie focust op bezoek aan cultuur, erfgoed en de congresmarkt. Grootschalig watertoerisme en grootschalig dagbezoek in groepsverband wil de gemeente vermijden. Amsterdamse taferelen zul je in Leiden niet tegenkomen. De sociale meerwaarde van de Leidse binnenstad is dat je er met plezier kunt wonen en dat je er tegelijkertijd ook goed kunt genieten van al het moois wat het centrum heeft te bieden. Holla: “Het is de combinatie van cultuur snuiven, een terrasje pakken op het water en winkelen. Zowel bij grotere ketens als Zara in de Haarlemmerstraat en H&M op de Aalmarkt als bij vintage winkels in het Pieterskerkkwartier. En dit alles in het decor van de 17e-eeuwse binnenstad.” Wat niet iedereen weet is dat Leiden maar liefst 14 musea telt, waarvan vier Rijksmusea. Van Delft: “We zijn hard aan het werk om het cultuurkwartier, met tal van musea, de Leidse Schouwburg, de prachtig gerenoveerde 17e-eeuwse Lakenhal, Poppodium De Nobel en over een paar jaar een state of the art muziekschool, duidelijker op de kaart te zetten, zodat bewoners en bezoekers kunnen beleven dat Leiden een stad is van kennis én cultuur.”  

Leiden is een parel. En met het nieuwe Warenmarkt- en Retailbeleid voor de periode 2022-2026, kan het nieuwe college na 16 maart vol overtuiging aan de slag om de binnenstad beter aan de man te brengen. Het Aanjaagteam Binnenstad Leiden zal daar onderdeel van uitmaken. Is er dan niets te vrezen? Ja, we maken ons zorgen over de meerjarige impact van de Westfield Mall of the Netherlands. Het is mijn overtuiging dat als we de handen ineen slaan met de binnenstad Den Haag, die met aanvullend aanbod geen concurrent is van Leiden, we een unieke propositie hebben die het geweld van de grootschalige winkelcentra met glans kan weerstaan.