Scenario’s voor versneld traject vitale centrumgebieden

De structurele veranderingen op de winkelmarkt zetten door de huidige crisis versterkt door. De huidige tijd van onzekerheid bij ondernemers, vastgoedeigenaren en overheid kan een doorbraak betekenen voor samenwerking en nieuwe coalities in centrumgebieden. Zo kan de coronacrisis op de lange termijn de aanzet vormen van een versneld traject richting vitale centra. In dit artikel schetst Martijn Exerkate van Stec groep drie mogelijke scenario’s voor de periode na de sociale beperkingen. 

De druppel

Op korte termijn heeft de detailhandel last van de sterke vraaguitval. Consumenten zitten binnen, centra zijn uitgestorven. Alleen supermarkten, bouw-, huis- en tuinproducten, boeken en online doen het goed. De coronacrisis kan de druppel zijn voor enkele ketens of ondernemers die al in zwaar weer zaten. Als het langer duurt, verwachten we dat de onlinesector haar positie in de markt structureel versterkt. Toch zien we ook nieuwe initiatieven ontstaan; creativiteit zit in de beste ondernemers. Denk aan de horecaondernemers die afhaalmaaltijden bereiden en winkeliers in een centrum die samen gaan bezorgen aan huis. 

We zien drie mogelijke scenario’s voor de periode na de ‘sociale beperkingen’. 

Scenario 1

Einde social distancing leidt tot groeispurt 

De consument gaat de fysieke winkel en de sociale kant van ‘een dagje stad’ weer sterker waarderen. Dit zorgt na de crisis voor een boost in de verkopen in fysieke winkels. Mits de crisis niet te lang aanhoudt worden eerder gemaakte verliezen deels tenietgedaan en ontstaat een licht negatief tot neutraal beeld voor 2020. De opgave in de centra blijft wel bestaan. Gezamenlijke actie is nodig om de structurele veranderingen vorm te geven. Dit betekent: kiezen voor een compact centrum, saneren van winkelmeters daarbuiten, verbeteren van de samenwerking (ook met vastgoedeigenaren) en het doen van concrete verbeteracties en -ingrepen in centra. De verbinding met andere thema’s, zoals de woningbouwopgave blijft kansrijk. Invulling van horeca in leegstaand vastgoed is niet langer vanzelfsprekend. 

Scenario 2

Versnelde transitie nodig, geïnitieerd door de gemeente 

Voor enkele branches – bijvoorbeeld de kleding- en schoenenwinkels – geldt dat het assortiment seizoensafhankelijk is. De voorjaarscollectie net in huis hebben en het niet kunnen verkopen zal bedrijven in dit segment mogelijk de kop kosten. Bovendien hebben nog meer mensen online winkelen (ook voor levensmiddelen) ontdekt. De coronacrisis versnelt de transitie in de winkelmarkt. Zelfstandige winkeliers en ketens gaan op minder locaties of helemaal niet door. Er ontstaat meer leegstand en de tweekoppigheid in de markt neemt toe. Centra worden bovendien geconfronteerd met sluiting van diverse horeca. Dit scenario betekent dat gemeenten nog scherper keuzes moeten maken over toekomstbestendige centra, de afbakening ervan, transformatie van plekken en beleid voor detailhandel buiten de gewenste centrumgebieden. 

Scenario 3

Samenwerking – het nieuwe normaal 

De coronacrisis geeft een boost aan lokale initiatieven en samenwerking. Juist die samenwerking is nu absoluut nodig. Samenwerking tussen ondernemers, tussen vastgoedeigenaren en tussen beide partijen moet meer dan ooit van de grond komen vanuit het besef dat deze partijen elkaar nodig hebben. Dit kan het vliegwiel zijn voor verandering en het ‘nieuwe’ normaal voor de centrumopgave. Gedeelde smart en urgentie leiden tot een gemeenschappelijk draagvlak en dit leidt tot actie. Het gevolg? Centra blijven relevant, zij het compacter. Transformatie naar wonen is een oplossing voor de vastgoedsector, terwijl de retail door de verdichting elkaar versterkt. Dankzij hun onderlinge samenwerking weten ondernemers in het centrum de lokale inwoner te binden, ook ten opzichte van online webshops. 

Martijn Exterkate is adviseur bij Stec Groep. Een adviesbureau met een vernieuwede blik op winkelbeleid en winkelgebieden. Stec Groep is een van de kennispartners van DNWS.