De binnenstad van Leiden is één van de grootste werkgevers van gemeente Leiden

Praktijkvoorbeeld uit het werkboek. Organisatiemodellen ‘Langetermijndoeners’ en ‘De Koepelregisseurs’.
Door Rupert Parker Brady

De binnenstad van Leiden is één van de grootste werkgevers van gemeente Leiden. Alle ondernemers – retail, horeca en de cultuursector – hebben meer dan 8.000 werknemers in dienst. Daarnaast geniet het historische centrum landelijke bekendheid door het unieke winkelaanbod, met lokale parels en gerenommeerde merken in een gebied met 28 kilometer aan grachten en singels. In de binnenstad – inclusief stationsgebied – wonen anno 2023, 22.000 mensen.

Bij de oprichting in februari 2003 van Stichting Centrummanagement Leiden (CML) stond vast dat het CML de rol van intermediair tussen diverse partijen in de binnenstad zou gaan vervullen. ‘De centrummanager initieert, stimuleert en ondersteunt de samenwerking tussen de gemeente en ondernemers in de Leidse binnenstad. Doel van deze samenwerking is om de leefbaarheid van de binnenstad te bevorderen en te zorgen voor een schoon, veilig, bruisend en aantrekkelijk centrum van Leiden. Kantoorhoudend destijds in het filiaal van de V&D aan de Aalmarkt in Leiden, vertegenwoordigde de onafhankelijke centrummanager de winkeliersverenigingen uit de binnenstad, het Midden- en Kleinbedrijf, de Leidse afdeling van Horeca Nederland, VVV Holland-Rijnland, de Leidse Vereniging van Industriëlen, de Kamer van Koophandel en de Gemeente Leiden

De missie van CML luidt: ‘Het Centrummanagement Leiden is de belangenbehartiger van de Leidse binnenstadondernemers

Breedte van opgave

De huidige missie van CML luidt: ‘Het Centrummanagement Leiden is de belangenbehartiger van de Leidse binnenstadondernemers. Samen met de ondernemersverenigingen en stadspartners zetten wij ons in voor een levendige, aantrekkelijke en economisch vitale binnenstad voor bewoners, bezoekers en ondernemers. Wij richten ons daarbij specifiek op het verhogen van de belevingswaarde van de binnenstad, het aantrekken van bezoekers en het verbeteren van het ondernemersklimaat. Zo moet onze binnenstad niet alleen de huiskamer van de stad, maar van de regio worden.’ Dit geldt voor de historische binnenstad, de Herenstraat en de voorkant van het stationsgebied waar het CML momenteel betrokken is bij het opzetten van een ondernemersvereniging.

• Belangenbehartiger

Als belangenbehartiger van de binnenstadondernemers, is het CML nauw betrokken bij (toekomstige) veranderingen in de binnenstad. Hierbij wordt in het bijzonder gelet op nieuw gemeentelijk beleid gericht op bereikbaarheid, parkeren, openbare ruimte en retail-, evenementen- en horecabeleid.

• Retailacquisitie en leegstandsbestrijding

Er wordt ingezet op het aantrekken van nieuwe formules in retail en horeca, het vergroten van het aanbod en het bestrijden van leegstand. Daarnaast ondersteunt het CML ondernemers bij het zoeken van opvolging voor hun zaak en het opvullen van tijdelijk leegstaande winkelpanden.

De binnenstad van Leiden kent bijna geen langdurige leegstand. Door middel van aankleding wil het CML ervoor zorgen dat de winkels die minder dan twee jaar geen opvulling hebben, geen afbreuk doen aan het winkelgebied. Samen met ARTvertisement wordt in goed overleg met makelaars en verhuurders etalages voorzien van kunstuitingen.

• Bezoekerscampagnes

De combinatie van een historische binnenstad, een uniek winkelaanbod, cultuur, water en een grote diversiteit aan horeca maakt Leiden aantrekkelijk voor toeristen en dagjesmensen. Om nog meer bezoekers uit de stad en regio naar Leiden te trekken, zijn er sinds coronatijd twee doorlopende campagnes: de koop lokaal campagne Liever in Leiden inclusief een reserveringssite voor de horeca, en de campagne ‘Trakteer jezelf op Leiden’ die in samenwerking met marketingorganisatie Leiden & Partners actief wordt gevoerd in de regio en daarbuiten. Hieraan gekoppeld is de Trakteerkaart, een cadeaukaart die bij meer dan 150 ondernemers te besteden is.

• Evenementen

Om de belevingswaarde van de stad te vergroten, organiseert en subsidieert het CML verschillende evenementen in de Leidse binnenstad. Een fashion Festival in het voorjaar en de Winter Wonder Weken in november en december zijn de paradepaardjes.

• Duurzaamheid

Het CML is actief betrokken bij de totstandkoming en uitvoering van diverse projecten, waaronder het statiegeldproject Leids Glas voor stadsbrede evenementen, Zero Emissie Stadsdistributie, Bedrijfsafval Leiden en de Duurzaamste Kilometer van Nederland. Dit laatste project heeft betrekking op het Leidse stationsgebied buiten de historische binnenstad dat transformeert in een modern stadsdeel met nieuwe woningen, kantoren, een hotel, een grote bioscoop en een modern OV-knooppunt.

• Kennis- en kundeworkshops

Om ondernemers te inspireren bij het trekken van meer bezoekers, organiseert het CML bijeenkomsten over marketing, e-commerce en andere onderwerpen die relevant zijn voor ondernemers

• Sponsoring

Het CML ondersteunt initiatieven die bijdragen aan het profiel van de Leidse binnenstad, een omzet verhogende werking hebben voor ondernemers en een open karakter kennen.

Model van organisatie

Het veelgeroemde ‘Leidse model’ van hoe je als stakeholders constructief moet samenwerken zonder freeriders, heeft betrekking op het Ondernemersfonds Leiden dat sinds 2005 geldt voor de hele stad. Het is gebaseerd op een systematiek van trekkingsrechten. In samenwerking met alle ondernemersorganisaties uit de binnenstad, winkelcentra en bedrijventerreinen en in nauwe samenwerking met de Gemeente Leiden is ervoor gezorgd dat ondernemers verplicht zijn aan collectieve activiteiten mee te betalen door middel van het ‘OZB niet woningen’. Dit belastingtarief is 18 jaar geleden voor dit doeleinde met 5,3% verhoogd. Vastgoedpartijen betalen meer dan de helft van de ozb, maar eisen bewust niet een groter stemrecht. Want als het goed gaat met hun huurders, gaat het ook goed met hen. Alle inkomsten vloeien terug naar de 11 trekkingsgerechtigde gebieden die vallen onder het Ondernemersfonds Leiden. De opbrengsten voor de binnenstad worden verstrekt aan het CML, dat fungeert als koepel voor de zes ondernemersverenigingen. Er wordt geen reclamebelasting geheven.

Funding en deelnemers

De ondernemersverenigingen in de binnenstad en Centrummanagement Leiden worden gefinancierd door de ondernemers zelf, door een toeslag op lokale belastingen. De opbrengst hiervan komt via gemeente en het Ondernemersfonds Leiden terecht bij de verenigingen en het Centrummanagement om de economische slagkracht te vergroten. Vanaf 2024 is dat 360.000 euro voor CML. De gemeente verstrekt het CML als matchingsgeld een basissubsidie van ruim 200.000 euro.

Sinds 2015 is het Ondernemersfonds Leiden gevestigd in het Leids Handelshuis. Hier zijn Leiden & Partners, Centrummanagement Leiden, Cultuurfonds Leiden, BV Leiden, Ondernemend Leiden en Economie 071 gehuisvest. De huurders van het Leids Handelshuis delen de ICT, ondersteuning en financiële administratie. Het gebouw is tevens ontmoetingsplek voor alle ondernemersverenigingen.

Uitvoeringsteam

Centrummanagement Leiden bestaat uit een bestuur, adviesraad en een vast team.

De medewerkers van het CML zijn naast de centrummanager, de office manager, vestigingsadviseur binnenstad Leiden (betaald door de gemeente), projectmanager evenementen, communicatie en secretaris bestuur en adviesraad, en de financieel administrateur. Per 1 december wordt op kosten van de gemeente een gebiedsmanager Nieuwe Rijn aangesteld die de drie economische functies op de Nieuwe Rijn (warenmarkt, retail en horeca) beter bij elkaar gaat brengen.

Besluitvorming

Centrummanagement Leiden stelt elk jaar een jaarplan plus begroting op, dat is gebaseerd op de lange termijnvisie. In tegenstelling tot het pre-corona tijdperk organiseert het CML minder evenementen zelf, maar behoudt het wel de regierol. De ervaring in het verleden was dat er te grote financiële risico’s werden genomen met evenementen als de Winter Wonderweken.

De koers van het Centrummanagement wordt vastgesteld door het bestuur, dat bestaat uit een onafhankelijk voorzitter, en vertegenwoordigers van  de lokale ondernemers, het grootwinkelbedrijf, het onderwijs, horeca, vastgoed en cultuur en musea. De Adviesraad bestaat uit 14 partijen. Daarnaast wordt het CML bijgestaan en geadviseerd door een aantal werkgroepen: het Aanjaagteam Retail, het storemanagersoverleg, het makelaarsoverleg en Keurmerk Veilig Ondernemen.

Het CML werkt als strategisch partner nauw samen met 16 stadspartners. Voor de gemeente slaat de centrumorganisatie een brug tussen gemeenten en ondernemers, en organiseert netwerkevenementen waar de gemeente een bepaalde boodschap kan overbrengen. Er zijn vier gemeentelijke beleidsnota’s waaraan wordt meegewerkt: Programma Binnenstad, de visie op de bezoekerseconomie 2021-2024, het Warenmarkt- en Retailbeleid Leiden 2022-2026 en het Actieplan Impuls Lokale Economie. In de praktijk besteedt het CML 80% van haar tijd aan uitvoeringstaken en 20% aan belangenbehartiging. De gemeente zat vroeger in het bestuur, maar is daar mee gestopt. Het hanteert vanuit vertrouwen het principe van ‘liefdevolle verwaarlozing’.  Het CML kan als belangenbehartiger ruzie maken over beleid, en als strategisch partner is er sprake van dat CML fungeert als een uitvoeringsorganisatie voor de gemeente.

Cultuur

Centrummanagement Leiden onderneemt volgens het integrale principe ‘De Leidse binnenstad maken we samen’. Vanuit de missie stelt het CML zich ondernemend op en neemt initiatieven. Actueel is het testen van een uitbreiding van de warenmarkt langs de Nieuwe Rijn. Daarnaast onderhoudt de organisatie contacten met bewonersverenigingen over kleine en grote thema’s in de stad, en trekken samen op waar dat mogelijk is. Het CML pleit voor een goede balans tussen het organiseren van evenementen (levendigheid) en de leefbaarheid van de stad. Hoewel er soms grotere evenementen georganiseerd worden, wordt de nadruk gelegd op kleinschaligere (culturele) evenementen. Daarnaast streeft het Centrummanagement, samen met de binnenstadondernemers, naar een goed onderhouden openbare ruimte en veilige straten.

De Leidse binnenstad maken we samen

Meer praktijkverhalen lezen?

In het werkboek ‘Samen werkt’ worden zes modellen omschreven van samenwerkingsvormen in centrumgebieden. Met deze modellen willen wij de discussie op gang brengen om beter na te denken wat de beste organisatievorm in een centrumgebied is. Door het uitwerken van praktijkvoorbeelden kunnen we hier makkelijker over discussiëren en laten we zien dat elk centrumgebied anders is en maatwerk. Klik hier om meer praktijkverhalen te lezen.