3 tips bij het creëren van een bruisend én uniek centrumgebied  

Door Miriam Hempen (Sweco)
Het creëren van dynamische, groene en aantrekkelijke centrumgebieden is meer dan een hot topic momenteel. Retail heeft altijd een dominante plek ingenomen in het hart van de stad, maar door veranderende consumentenbehoeften en wensen is het online winkelen opgekomen. Corona heeft dit versneld. Winkelen heeft een sterker functioneel karakter gekregen volgens het Koopstromenonderzoek 2021. De toekomst vraagt daarmee om functies die bijdragen aan een duurzaam en levendig centrumgebied waar bewoners en bezoekers graag komen, langer verblijven én ook terugkeren. Het is dan ook een must om de levendigheid terug te brengen naar het hart van de stad. 

Wil je of ga je aan de slag om een centrumgebied te transformeren naar een levendig, sfeervol en groen centrumgebied waar mensen elkaar ontmoeten en graag zijn? Deze drie ultieme tips helpen je daarbij!  

1. Trend van kopen naar elkaar ontmoeten én niet te vergeten: recreatie 
De aantrekkelijkheid en identiteit van een centrumgebied wordt steeds meer bepaald door horeca, maatschappelijke functies, vergroening, cultuur en ontspanning. Momenteel worden massaal plannen gemaakt om centrumgebieden te transformeren naar ontmoetingsplekken waar bewoners én bezoekers graag komen en langer blijven. Leegstaande panden worden getransformeerd naar woningen, de openbare ruimte wordt vergroend, er komt ruimte voor maatschappelijke functies in de plinten en horecameters worden toegevoegd. Met de transformatie van centrumgebieden wordt het economische groeidenken losgelaten en wordt het welzijn van mensen meer centraal gesteld. Maar één ding wordt in de plannen nog steeds achtergesteld, namelijk het recreëren, terwijl cultuur, ontspanning en beleving juist dé belangrijkste voorzieningen zijn die een centrumgebied uniek en dynamisch maken. Neem dit dus mee in je plannen! 

2. Leisure voorzieningen zorgen juist voor die extra beleving
Terwijl de woningnood een enorme stempel drukt op de toekomstige invulling van centrumgebieden, is het zeer belangrijk om kritisch te blijven op de functies die erbij komen kijken.. Woningen, kantoorruimtes, winkels, maatschappelijke voorzieningen en vergroening van een centrumgebied komen vaak terug in transformatieplannen. Zorgen deze functies voor de echte dynamiek die een centrumgebied nodig heeft, zorgen ze voor de nodige ontmoeting en beleving van bewoners en bezoekers? Ons antwoord luidt: niet voldoende. De genoemde functies zijn zeker een aanvulling, maar zorgen niet voor de nodige omslag.  

Leisure en culturele functies zijn de functies die nodig zijn. Helaas zijn deze functies meestal ondergeschikt in de plannen die er liggen, terwijl deze functies juist de levendigheid van een gebied oprekken. Onderstaand enkele voorbeelden van leisure functies die een toevoeging zijn op de bestaande functies en zo het rijtje wonen, werken, winkelen en recreëren completeren. 

Sportief
Functies die dit thema vertegenwoordigen worden niet snel als kans gezien voor centrumgebieden door ruimtegebrek. Maar ze zorgen voor de nodige dynamiek met andere functies én geven de openbare ruimte een beweegvriendelijk karakter. Denk hierbij aan een urban sportpark, zoals in Roosendaal en de groene, sportieve oase van het beoogde Koningswei in Tilburg, die in tranche twee subsidie heeft ontvangen vanuit de Impulsaanpak Winkelgebieden.
Cultureel
Maak ruimte voor de creatieven onder ons in de vorm van expositieruimtes, een klein theater of een digital art museum die steeds populairder worden. Daarnaast is het belangrijk om de identiteit van een stad uit te dragen. Geef ook ruimte voor kunst en cultuur in de openbare ruimte, bijvoorbeeld in de vorm van kunst- of cultuurlooproutes waardoor er levendige pleinen en straten ontstaan.
Ontspanning
Breng leisure voorzieningen in een kleiner formaat naar het centrum in plaats van op bedrijventerreinen aan de rand van de stad, zoals een speelparadijs of arcadehal met als voorbeeld the game box in hartje Apeldoorn. Of laat bewoners ontspannen en genieten. Denk hierbij aan een City Spa of een klein stadspodium in de buitenlucht.

Denk er ook over na om cultureel erfgoed een herbestemming te geven aan leisure of culturele voorzieningen in plaats van woningen of kantoren. Hierdoor wordt er een unieke invulling gegeven aan een historisch pand. 

3. De rol van elke stakeholder om de levendigheid terug te brengen
Ieder centrumgebied kent eigen kansen en bedreigingen waarbij een gedragen aanpak door verschillende stakeholders van belang is. Maar hoe kunnen de verschillende stakeholders hun eigen bijdrage leveren aan een dynamisch centrumgebied? Zet iedere stakeholder in zijn kracht! 

1. Het is belangrijk dat je als gemeente focust op de eigen identiteit van je stad. Leren van andere gebiedsontwikkelingen is zeker een must. Kijk ook naar de elementen die je stad uniek maken. Wie zijn je huidige én toekomstige inwoners en welke voorzieningen horen hier bij?
2. Voor projectontwikkelaars en vastgoedeigenaren is het belangrijk om niet te veel op de korte termijn te focussen, maar ook te onderzoeken wat de successen van leisure voorzieningen zijn op langer termijn. Heb het lef met een goede markt- en effectenonderzoek te komen die als basis dient voor de business case en het verdere proces. En draag bij aan investeringen in de openbare ruimte om deze naar een hoger niveau te tillen. De openbare ruimte en inrichtingselementen in Leidsche Rijn Centrum zijn hier een goed voorbeeld van. 
3. Ook is het noodzakelijk om huidige én toekomstige bewoners vanaf het begin te laten participeren in de plannen voor het centrum. Waar hebben zij behoefte aan? Test de plannen en scherp ze aan op de resultaten.
4. Betrek ook lokale ondernemers bij de plannen. Vooral ondernemers werkzaam in verschillende sectoren zijn belangrijk om daadwerkelijk een dynamisch centrumgebied te creëren. Een mix van horeca, retail, ambachtsdiensten, leisure en culturele functies. De creatieve ondernemers gaan elkaar vinden waardoor creatieve concepten ontstaan met een samenwerking tussen verschillende sectoren die de uniekheid van een stad versterkt.

Kansen voor elk centrumgebied

Ook Sweco voelt de urgentie voor de realisatie van duurzame en toekomstbestendige centrumgebieden. Wil je als gemeente het centrum transformeren? Dan kun je een beroep doen op de subsidieregeling Impulsaanpak Winkelgebieden. Met onze advisering ondersteunen we centrumgebieden met de aanvraag van deze subsidie, zowel op inhoudelijk als financieel vlak. Ook hebben wij ervaring met voorzieningenonderzoek van centrumgebieden op de integrale thema’s wonen, werken, winkelen en vrije tijd. Zo dragen we bij aan de ontwikkeling van levendige centrumgebieden en verbeteren we samen de kwaliteit van wonen, werken en niet te vergeten ‘recreëren’. Let’s Transform Society Together! 

Deze blog is geschreven door Miriam Hempen (Sweco). Sweco is kennispartner van DNWS.